2 odsłona cyklu „Zapomniane”
Gniezno miało je nieco później od Poznania (1866 r.), ale niemal równo z Warszawą (1886 r.), na pewno szybciej od Krakowa (1901 r.), a już w ogóle o wiele szybciej niż Łódź (lata 50. XX wieku!). Mowa o zasilaniu mieszkań w wodę prosto z wodociągów, które od 1888 roku funkcjonują w Grodzie Lecha. Symbolem tego cywilizacyjnego kroku, jest wieża ciśnień przy ul. Żwirki i Wigury. Choć dziś już nie jest wykorzystywana do celu, do którego została stworzona, to jednak przez lata służyła tysiącom mieszkańców naszego miasta.
Pierwsze wodociągi na terenie Gniezna pojawiały się prawdopodobnie już w późnym średniowieczu – za pomocą rur wydrążonych w pniach drzew, doprowadzano wodę do prywatnych łaźni lub browarów. To jednak były tylko czysto „biznesowe” rozwiązania, które nie poprawiały w ogóle sytuacji mieszkańców pozbawionych dostępu do czystej wody. Tą pobierano ze studni, zlokalizowanych w różnych miejscach, którą następnie trzeba było donieść do domów. Trzeba było poczekać aż do drugiej połowy XIX wieku, żeby dzięki rozwiązaniom, jakie przyniósł postęp technologiczny, zaprowadzić nowoczesną instalację pod ulicami miasta.
Przygotowania do wybudowania wodociągów trwały od początku lat 80. XIX wieku i zajęły kilka lat – konieczne było znalezienie dobrego miejsca, w którym mogło powstać ujęcie wody. Te znaleziono właśnie w okolicach Jeziora Winiary, gdzie nie tylko zlokalizowano niezbędne urządzenia, ale także korzystając z dobrego ułożenia terenu, na pobliskim wzgórzu wzniesiono wysoką wieżę ciśnień. Woda pobrana z głębi ziemi była pompowana do zbiornika umieszczonego na samej górze tej charakterystycznej budowli, skąd grawitacyjnie spływała do rury biegnącej w stronę miasta.
Sieć wodociągów, wybudowana w 1888 roku, rozrastała się niemal na bieżąco. W efekcie 1930 roku aż 87% mieszkańców około 30-tysięcznego Gniezna korzystało z wodociągu. Wspomniana już wcześniej Łódź, licząca w tym samym czasie około 600 tys. mieszkańców, wciąż nie miała takiej instalacji.
Z wieży ciśnień woda płynęła jeszcze długi czas po wojnie, ale ostatecznie musiała ona ulec postępowi technicznemu oraz rosnącemu zużyciu wody, dla którego istniejący zbiornik był niewystarczający. Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji szacuje, że zdolność produkcyjna obecnej sieci jest 25 razy większa niż w 1888 roku. Siłę grawitacji w końcu zastąpiły pompy, które pracują całą dobę, ale – trzeba mieć świadomość – na terenie Gniezna wciąż miejscami wykorzystywana jest podziemna infrastruktura wodociągowa, powstała jeszcze w XIX wieku.
fotografia – Sebastian Uciński Fotografia
tekst – Rafał Wichniewicz
W ramach projektu #kulturadlagniezna, który dofinansowany jest ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Kultura w sieci”.
